Protezler, vücudun bazı uzuvlarında meydana gelen tümörler, damar hastalıkları, diyabet ya da kazalar sonucu kaybedilmesi sonucunda bireylerin günlük aktivitelerini yerine getirebilmesi için dıştan kullanılan yapay uzuvlardır.
Protezin belirlenmesinde bazı özelliklerin göz önüne alınması gerekmektedir. Bunlar kişinin yaşı, aktivite düzeyi, çalışması ve güdük adı verilen vücutta kalan kısmın durumudur. Güdük amputasyon sonrası kalan vücut parçasıdır. Bu özelliklerin yanısıra fiziksel ve psikolojik durum da oldukça önemlidir.
Sosyal Güvenlik Kurumu hastaya uygun olan protezin raporla belirlenmesi durumunda ödemelerini yapmaktadır. Aynı zamanda kazalar sonrasında iş kazası ise işverenden veya trafik kazası ise trafik ve kasko sigortalarında protez ödemelerini yapmaktadır.
Kaybedilen uzuvlara göre protezler isimlendirilmektedir. Kalça ekleminden olan kayıplarda tüm bacak yoktur, bunlarda kalça dezartikülasyon protezleri kullanılmaktadır. Diz eklemi üzerindekilere dizüstü, diz seviyesinden olanlara diz dezartikülasyonu, diz altından olanlara ise dizaltı ve ayak seviyesinden olanlara da ayak protezleri denmektedir.
Dizaltı Protezleri
Dizaltı ile ayak bileği arasındaki güdükler için kullanılan protezler diz protezleridir. Protezin kullanımındaki konfor için tercih edilen güdük uzunluğu Tibya kemiğinin 1/3 orta kısmından yapılan amputasyonlardır. Eğer güdük boyu daha uzun ya da daha kısa ise farklı protezler kullanılmaktadır..
Başarılı protez uygulaması için geçici protez kullanılması tavsiye edilmektedir. Geçici protezler güdükteki yara iyilelir iyileşmez kullanılmaya başlanmaktadır. Genellikle cerrahiden 10-15 gün sonra geçici protez uygulanmalıdır.
Geçici protezin faydaları:
- Erken yürümeye yardımcı olur.
- Güdüğün şekillenmesini sağlar.
- Kalıcı protezdeki sorunları önceden değerlendirmeyi sağlar.
- Pozitif motivasyon sağlar.
- Kişinin proteze adaptasyonunu sağlar.
Orto-Protezler
Sonradan ya da doğuştan hatalı bacak oluşumlarında, bacağın eksik olması ortez yapıma imkan vermemektedir. Bu durumda mevcut kısalık protez yapımını gerektirmektedir. Yapılacak cihazlama ortez ve protez karışımı olduğundan Orto-protez adı verilmiştir.
Diz Dizertikülasyon Protezi
Dizin eklem yerinden dizaltı kısmının tamamen çıkarılmasında oluşan amputasyonlara Diz Dizertikülasyon denmektedir. Bacak üst kemiği olan femur bu tür güdüklerde kesilmez. Böylece protezde güdük ucuna yük verilebilmektedir. Güdüğün uzun olması sayesinde kullanımı konforludur.ve diğer güdüklere göre sorunsuzdur.
Dizüstü Protezleri
Diz ile kalça eklemi arasındaki güdükler için kullanılan protezlere Dizüstü Protezi denmektedir. Güdük uzunluğu konforu için oldukça önemlidir. Klasik ve modüler olarak ikiye ayrılmaktadır.
-
Mikro İşlemcili Dizüstü Protezi
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte protezler artık daha kolay yürüme imkanı sağlamaktadır. Farklı yürüme hızları ve adım boylarına yapısındaki sensörler uyum sağlamaktadır. Bu da kullanımını kolaylaştırmaktadır. Merdiven inmeyi, rampalarda rahatça yürüyebilmeyi sağlamaktadır.
-
Modüler Dizüstü Protezi
Çelik, alüminyum, titan veya karbon gibi malzemelerden protez talıyıcı kısımları üretilmektedir. Tüp ve tüpe adapte olan modüler adaptörler üzeri kozmetik kaplama ile kaplanmaktadır. Klasik protezlere göre pahalıdır ancak avantajları da fazladır.
Bütün modüler parçaların sökülüp takılabilmesi, ayar imkanının olması zamanla güdük de meydana gelen değişimler sonucu protezin değişmesine imkan vermektedir. Bu bakımdan hem ekonomik hem de kullanım ömrü fazladır.
Protezin en önemli kısmlarından biri de kullanılan protez ayaklardır. Gelişen teknoloji sayesinde ayak hareketlerini taklit edebilen protezler üretilmiştir.
Kalça Dezartikülasyon Protezleri
Kalça ekleminin ortasından tüm bacağın ayrılarak alınması sonucunda kullanılan protezlere kalça dezartikülasyon protezi denmektedir. Kişi protezde kalça, diz ve ayak eklemlerini kumanda etmelidir. Bacağın salımını ve protezin tutumunu sağlamak içim şaft kısmı kalçayı saran sepet şeklindedir.
-
Kalça Hemipelvektomi Protezi
Kalça kemiği ve pelvis kemiğindden de alınmak zorunda kalınan amputasyonlarda kullanılan protezlerdir. Son yıllarda hidrolik sistemli özel eklemleri olan protezler kullanılmaya başlanmıştır.
-
Kalça Korpektomi Protezi
Kalça eklemi ve pelvis kemiğinin büyük kısmı alındığından dolayı gövdede önemli bir kısım yoktur. Bu nedenle protez yapımında pturmada denge sağlamak amacıyla özel teknikler kullanılmaktadır.
